تأملات ايزيدية
١
رؤوس نقاط
اولا
ظاهرة بروز المزيد من الوجوه الجدد والازدحام الحاصل في عدد النشطاء الايزيديين على الساحة الثقافية هذه الأيام وفي هذا التوقيت بالذات تثير الشكوك والاستغراب، نعم هناك أكثر من جهة وطرف ايزيدي يعرض خدماته في (بازار) القضية الايزيدية علنا عبر مختلف المنابر الإعلامية لغايات معلومة المصدر والنوايا مسبقا، حتى أكون أكثر (صدقا ووضوحا)، هنا في اقليم كوردستان / العراق العروض بالجملة تقدم بشأن انجح ألاليات التي تؤدي إلى أجهاض اهداف المؤتمر الايزيدي المزمع أنعقاده خريف العام الجاري في المانيا والحد من فعاليته وتشتت محتوياته في السوق بأنتظار الأسعار التي ستدفع بالمقابل اما مباشرة او مستقبلا عبر تمشية وتنفيذ مصالح وأمور أخرى..
باختصار… ما يقوم به (البعض) بإتباع سياسة شراء ذمم الشخصيات الايزيدية ورموزها كانت عملية عقيمة ودون نتائج تذكر وأثبتت فشلها سابقا، السبب ان اصحاب (البضاعة المعروضة) ليسوا أكثر من دمى وأناس مهزوزين وغير مؤثرين في المجتمع الايزيدي (لا استثني أحدا منهم) ..
ثانيا
بعد أن تأكد (البعض الايزيدي) تأييدي المعلن والمباشر لجهود السادة القائمين على المؤتمر الايزيدي في المانيا ومواقف مشرفيه الكرام، لأكثر من مرة (طبعا المسألة ليست صدفة اطلاقا) يحضر أماكن تواجدي الدائمة والثابتة أناس مشككوين في امرهم (مأجورين) يحاولون جاهدين محاورتي واثارة النقاش حول مسألة القضاء على الطبقات الدينية الايزيدية ومباركة الزواج فيما بين أبناء تلك الطبقات المحرمة حسب العرف الاجتماعي والديني الايزيدي (الشرع الايزيدي – ال – حد و -ال – سد المقدس) الموضوع غير موجود اصلا ضمن فقرات وبرنامج المؤتمر حسب علمي وكما أعلن عنه السادة الهيئة التحضيرية في أكثر من مناسبة ..
جدل عقيم، بعد أن تأكدنا جميعا أن الكائن الذي نراه من بعيد عنزة وليس غراب، مع ذلك هناك من ينظر للسماء مستندين مبدأ:
‘ هناك العديد من الأشياء في عالمنا الحالي بإمكانها الطيران دون امتلاك الريش والاجنحة ..’.
٢
جڤاکا ئێزدیان
(١٤-١٠٠)
سەلیم تەمەر
ئەز باوەرناکەم کەسانەک ژخەلکانێ باژێرێ (ئێسڤنێ) ل ناڤەندا قەزا شێخان ودەوروبەر دژیان ل سالێت شێستان وهەفتییان ژ چەرخێ بۆرى -كو هنگی دەستێ راست وچەپێ یێ خۆ ژێک ناسکربن هەبن (سەلیم تەمەر) ناسنەکربن، مام سەلیم وێ چاخێ کو ئەز پێنج شەش سالى -دەمێ راگەهاندنا بەیانناما یازدەى ئادارا سالا 1970 – ئەو زەلامەک کنک وسەرە بو (قەرتە زەلام بو) ژیێ وی چل سال بتر بو، دبت دبنیات دا ئەو نەژاد کورد بت ژى، لێ بەلێ پا ژ باب وباپیر دا ل باژێرێ موسل ژییا بوو وب هۆیێ ڤێ چەندێ زاڤ شارەزا وژیر، وی هەر دوو زمانێت عەرەبى وکوردى باش دزانین وب وان د ئاخڤی وخەبەر ددا، مام سەلیم دکاندارەک گەرۆک بو، بەردەوام ل ناڤا مالان دگەرا وخورچک ب ملان ڤەبوون، خورچکێت وى ژى تژى کەرەستە بوون وەکو دەمیر وبنتان وسەرکەزیک وجەمەدانى، وهەر مەدەهەکێ جارەکێ ژی کەرەستێت وی رەشک وشوتک (پشتین) یێت ژنکا بوون (رەشک وپشتین -شوتک- تایبەت ب ژنکێت ئێزدیان ل دەڤەرا وەلاتى) یێت ژ حەلەب وشامێ دهاتن پێرابوون، هەر دەمێ رەشک وشووتک ب دەست وی دکەڤتن هەلبەت بەرى هنگى دزانى کێ ژنکێ ول کى گوندى داخوازکرینە (ژێ هاتینە خواستن) ڤێجار بۆ وان هلدگرتن هەتا رێیا وی ب وان دکەڤت وددانە وان، هەر چەوا بت ل وان سالان دز وجەردە هەبوون ورێگر دزاڤ بوون، چى وەختێ بۆ وان هەلکەڤتبا – رێبارەک یان کەسانەکى غەریب – وان دەرا خۆ لێ ددیت ودشەلاندن، ئەو چەند جاربوون مام سەلیم تێتە شەلاندن ل سەرێت رێیا ول ئاقارا ناڤبەرا گوندان ..
رۆژەکێ من ئەو ددیت کۆمەکا ژنان ل دەرێ مالا شێخ مراد وێت لێ خرڤەبووین (لێ جڤیاین)، هەلبەت ژنکان کەل وپەل وپێداویستیێت خۆ بازاردکرن وژێ دکرین، هۆسانێ کو دنیا دبووە هێڤار، مامێ سەلیم ب بستەیى قەستا مالا مەزن (مالا بابادین یا دکەڤتە باشوور دکر بۆ بێهنڤەدان ورازانێ..).
ل شەڤبێریا بەهرا بتر ژ زەلامێت دەر وجینارا قەستا کۆچکا شێخ دکرن ولێ کۆم دبوون، هەلبەت شەڤبێریا خۆ دبۆراندن ب سەرهاتی وجار وباران ب گۆتنا سترانا کو دەنگخۆش وسترانزانەک ل جڤاتێ ئی حازربا، وجاران ژی باسێ بارودۆخ ورەوشا دەڤەرێ ب گشتی دهاتە کرن، بابەتێ هنگى ئى گەرم وگوڕ رێککەفتنا ئادارێ بو دناڤبەرا سەرکردایەتیا بزاڤا ڕزگاری خوازا کورد وحکومەتا ناڤەندێ ل بەغدا بو وبۆ چار سالان ئاگربەست هات راگەهاندن، دەڤەر ب گشتی ئارام و ئاڤەدان دبو، یان هەر ئێکى چى بیهستى وگوهلێبووى بۆ جڤاتێ دێ ڤەگێرابا …
ددەمەکى دا خەلەف ب ژۆردکەڤت وسلاڤدکر، هێژ رونەنشتى وب خێرهاتن پێنەهاتیەکرین ژ ئالیێ ئامادەبوویێت ل جڤاتێ دئامادە، مەرشۆی هەر هایژ وی نەبو، ئەو ئی بەردەوام بو ل سەر ئاخڤتنا بۆ جڤاتێ دکر..
” مەتا من –خودێ هەموو مرییان ب رەحمینت- ووێ ژی وهەر کەس وعەمەلێ خۆ، وێ ناڤلێکربو – سەرڤە حلوویێ بنڤە …. “.
هێژ گۆتنا خۆ تەمام نەکرى خەلەف-ى خۆ تێوەرکرێ و گۆتێ :
” هەفتى وهەفت باب وکالێت تە گوو بن …هەى پیسێ چەپەل…”.
فەقیرى مەرشۆى سەرهاتیا باب ومەتا خۆدکر وئاگەهی ژ وى نەبو، نابێژى ئەو ژ مال وێ هاتى ئى قەهرى، ژنکێ هەمان ئەڤ مەسەل وگۆتیێ – توو شۆلەکى بۆ خۆ ناکەى… زارۆکێت مە دێ ژدەستێ مە دەرکەڤن وکەڤنە کۆلانا پارسێ وتوو ژى یێ تە ب بینت، سەروبەرێ تە، جلک وجەمەدانى وگوهداری ل ئاخڤتنێت تە بت دێ بێژت کا کورێ کى ئاغایە، چى فایدە یە سەرڤە حلو وبنڤە…- ئەو بو سەد خەبەر وکرێتى ب ژنا خۆکربوون وباب وکالێت وێ کرنە بوونە پەلەسەنگ وژمال دەردکەڤت شەڤبێریا مالا شێخ مراد ویا بووى بو، هەژارى مەرشۆ سێ چارێکێت شەڤ ورۆژێ ئى سەرخۆش بو وئاگەهی ژخۆ نەبو، ئى بێ بەلا…شۆلا وى ب چوو نەبو، هەکە رووپییەک ب دەست کەڤتبا ددا ب بەتلەکى مەیێ وسادە وبێى مزە ڤەدخوار، هنجى زەلامێت رونشتى ل وێ شەڤبێریێ کر ونەکرن نەقارین مەرشۆى ژدەستێ وى دەرینن، ئەو گەنج وەکو ئێکانێ بەرازی بو ومەرشۆى بێقەلافەت وڤەخوارنا مەیێ یا بەردەوام هناڤ ولەشێ وى لاواز وبێهێز کربوون، ب هەر حالێ هەبت هەمووا ئەو نەحەق کرن وگازندە ژێکرن، شێخی ب توورەیى لێ خورى ودگۆتێ :
” رێزا ڤى جیهی وڤێ مالێ بگرە…هەر چوو نەبت رێزا برایێ خۆ یێ مەزن یێ ل جڤاتێ بگرە، باشە پەپووکى هایژ تە نینە… وێ بۆمە بەحساب مەت وبابێ خۆ دکەت… بەس وەللا ئەو راست دبێژت توو ژک ئێک ژوانى یێت – لفه ل همبانێ ولفه ل کۆلانێ …
ئەو مەجبوور دبو دگۆت :
” ئەزبەنى شێخ … ئەز خولامێ وە هەمووا مە… ئوون هەموو سەر سەروچاڤێت من… باشە خودێى تەمامە … ئەز شاش بووم … ئەزى داگرتیبووم ل مال ژبەر کیژا وێ دێهلێ – مەبەست ژێ کابانیا وی بو – توو ژک مرۆڤى شەرمین نەکە…!؟ توو پێش چى لفە ل کۆلانێ ونزانم چیێ ل همبانێ … ئەز رێزێ ل تە دگرم … باوەرکە ئەز یا کێم ژبابێ خۆ قەبوول ناکەم… جوامێر…!؟ “.
پچەکێ ڕەوش ما ب بێدەنگی… زانى ئەو چەندى نەحەقە ووى چەند بێ رێزى واکرى… ڤێجارێ وەکو مرۆڤەکى گران وسەرخۆ ئاخڤى وگۆت :
” بابۆ ئەز داخوازدکەم ئوون ل من ب بۆرن ول من ب بەخشن، باوەرکەن هایژ من وەرە بو مامێ من -مه رشؤ- پێش منە، بابۆ سەر خاترا وە ئەڤە ئەز دێ چمە دەستێ وى … سەرێ وى – ودوو جارکى هەردوو روهان لێ رامووسم ودگۆتێ :
” مالمیراتۆ ب خودێ ئەز بتر ژ خالێ خۆ حەژ تەدکەم….. ها ئەڤە روهێ من وێ ل بەرتە.. توو ئازادی چەند شەقاما ل من بدی.. “.
ئەو بو مام جەمەدانیا وى ددا یێ ودگۆتێ :
” ها برازى ئەڤە جەمەدانییا تە ..”.
توو نابێژی ل دەمێ شەرى دا وى خۆ د هاڤێتێ- بەلێ بێ ئێغبالی وسعودا خراب – سەرێ وى دهاتە زەبت کرن، وی دکر ونەدکر تنێ جەمەدانى ددەستى دما، وی دبن چەنگێ خۆ دا ڤەشارتبو… وپاشى بەرێ خۆ دا جڤاتێ وگۆت :
” گەلى جوامێرا ئەز ب دیندارا مەلکفەخرەدین -خودانێ خۆ- کەم ئەز ژدل ومراز گەلەک حەژ وی دکەم…باوەرکەن تەرازووا وى همبەر وراستى تەرازووا کورێ منە، ئینى نابۆرت ئەم دگەل ئێک وەکو دوو برایا ئارەقێ ڤەنەخۆین، راستە ئەو بنزەغلیە وئەم دیوارخوارین بەلێ پا ئەم هەردوو جى خەتارینە، کو هێلما باى هات سەلکا مە یە رابوویە ….!؟ “.
بێهنەکا خۆش هەموو مان کڕ وبێدەنگ… رەحمەتیێ (سەفۆ)ى ڤیا بابەتى ب گهۆرت وهزر وبیرێت وان یێت بەلاڤ بۆ ئاقارەکى دن ب بەت وهەمووان بێهنەکێ مژوولکەت، ئەو رادبو دەست ددا تەنز وراریان، جڤات هەموو زگ وپشت ژکەنییان دا قولپین، پێشیێ بەحسا خۆ و (زەریف) ا کابانیا خۆکر وپاشى ژى کەس نەما ژ ئامادەبوویێت جڤاتێ وی راری پێنەکرن وبۆرا ناڤ ودوولکان چێنەکرن-مرێ وحسێنۆک-نەبن کو گەها وان هات، شێخ دگۆتێ :
“سەفۆ بەسە تە ژ خۆشییا نەخۆشکر، بەختێ خودێ وبابادین توو دێ کربى.. “.
حازر هەموو تێگەهشتن مەرەما شێخى، وان زانین دەما (مرێ وحسێنۆک) ببنە بابەت تخووب نامینن ودبت ئێدى رەوش نێتە کۆنترۆلکرن، سەفۆ ئەڤ سەفۆیە وحسێنۆک ئەڤ حسێنۆکە…!؟.
دووبارە جڤات کردبوو..بەلێ بێدەنگییا نو گەلەک نەدخایاند، دنشکێڤە سەفۆى کەس ب دەستى نەدما ڤێجارێ بەرێ خۆ دا مام سەلیم تەمەر وئەو دکرە ئارمانج ” مام سەلیم تەمەر…”.
مام سەلیم دگۆتێ :
” کەرمکە سەفۆ شەکرەکێ بخۆ…”
سەفۆی دگۆتێ :
” توو بۆچى ب خەبەرێ من ناکەى ..توو ب خودێ کەى ئەڤە چەند جارن ئەز دبێژمە تە بۆ خۆ دەبانجەکێ پەیداکە وپێخە پاخلا خۆ، گاڤا ئەو یێت پیس وچەپەل – مەبەست ژێ – دز وچەردەیێت هەر مەدەهەکێ جارەکێ پێشییا وى دگرتن ودشەلاندن- بزانن تووى ب دەبانجەى دێ خۆ ژتە دوورکەن وڤەدزن.. ئێدى ئەو بەلا خۆ ل تە نادەن ..”.
پاشی ژی ژێ دپرسی :
پا نە وێ رۆژێ ژى دیسا توو شەلاند بووى وان بێئۆلا…!؟”.
هێژ سەلیم تەمەر ل هیڤیێ بو سەفۆ ئاخڤتنا خۆ تەمام وهەووکەت دا بەرسڤا خۆ یا ئامادە ول گەلەک جڤاتان دکر دووبارە بکەت بۆ وان ژى، بەلێ رەحمەتیێ حسێنۆکى دەرفەت نەددایێ هەر ژدەڤ ڤەگرت وبەرێ خۆدا مام سەلیم وگۆتێ :
” هەى بەختێ خودێ …نەکەى ..!! ب خەبەرێ سەفۆى نەکەى، ما چى خەما وى یە…!! نە بابۆ نە… بلا هەموو تشتێت تە ب بەن، ئێمانەت بۆ خۆ چوو خووندارا چێنەکە…بڕێنێ…گەلى جوامێرا ئوون گوهداریا ڤى بەترانى دکەنە وێ چى شیرەتێ لێ دکەت…!؟ “.
رەحمەتى سلێمانێ باقەسرى کەنییەکە تەر وژدل دکر وبەرێ خۆ ددا حسێنۆکى :
” هەى مال دۆشاب … بلا دەبانجە دگەل بت دا خۆ پێ ب پارێزت وهەما حەوجە بو بلا چەند گوللەیان دسەر وان دز وجردەیان را پاڤێژت وخۆ ژدەستێت وان قۆرتالکەت…!؟”.
مەرشۆی ب دەنگەکى نزم ودبن لێڤا دا دئاخڤى ودگۆتێ :
” سەلیم تەمەر چى ب خەمێ یە مالێ فه لەکى وێ هەى…مرۆڤەک بێ خێر …بێ خێرات… خؤ رۆژەکێ ب خێرا بابێ خۆ ژی دوو دەرهەم حەقێ بەتلەکى مەیێ ژێ چێنەبووینە… مالێ وى هەر بۆ وان دزا ئى حەلالە…!؟”.
دینۆى گۆت :
” سەر بەختێ من مەرشۆ راست دبێژت …”.
شێخی دگۆت :
” گەلى جوامێرا مام سەلیم فەقیرەکى خودێ یە…دوورى بەلایە…سالێ هەمووێ حەفتە حەفتا وى یە بۆ زارۆکێت خۆ کەدەکە حەلال پەیدا کەتن… ئوون ب خودێ کەن بەلا خۆ ژێڤەکەن…!؟”.
مام سەلیم سەرێ خۆ تیناودبر وهەرزنکەک رادهێلا، وی سەرێ خۆ دهەژاند ودگۆت :
” ئەزبەنى بابۆ – دگۆتە شێخی بابۆ-.. یێ دزانت دزانت ویێ نزانت باقا نیسکێ یە.. هەیهۆۆ …هەیهۆۆ مامۆ هەیهۆ… هەما من دەمانجە کرى وئێخستە پاخلا خۆ… کو ل من قەومى ئەز هنگێ تلیێ ژکۆڤە بینم دەبانجێ ب تەقینت، من تلییا تەقاندنێ نینە سەفۆ…!!” وی چاخی پرقێنى ب ئامادەبوویا دکەڤت، پاشی ئێکۆ ئێکۆ رادبوون وشەڤبێریا وان خلاس دبو وبەرب مال دچۆن..
ملاحظة/
شكرا جزيلا للكاتب والباحث و المناضل البرلماني المتقاعد الاستاذ أريز عبدالله لاهدائه لي اخر مؤلفاته، اهمية الكتابين تكمن في اختيار مواضيع ذات علاقة مباشرة بتاريخ وجغرافية المنطقة وشعوبها (المكونات الدينية والقومية) الإقليم كوردستان/العراق ولما فيهما من معلومات تاريخية دقيقة بلغة الام الكوردية الفصحي.
كتاب الاول :
” خانزاد ” رواية – ملحمة تاريخية، سنة الطبع ٢٠٢٣.
وكتاب الثاني :
” دەولەتی میرنشینی سۆران / ١٨١٣ – ١٨٤٧ “، سنة الطبع ٢٠٢٤.
دمتم استاذي الفاضل ئاريز ..
ينتظر منكم مزيدا من الإبداع والتألق في مؤلفاتك الجديدة مستقبلا ان شاء الله..
